Thập đại danh trà Trung Hoa đại diện cho chất lượng và công nghệ sản xuất tốt nhất của các loại trà Trung Quốc, đồng thời cũng thể hiện nét quyến rũ, độc đáo của văn hóa trà Trung Quốc. Mỗi danh trà đều chứa đựng lịch sử nguồn gốc và những truyền thuyết lay động lòng người.
Năm 1915, Triển lãm quốc tế Panama đã liệt kê Trung Quốc Thập Đại Danh Trà bao gồm: Trà Bích Loa Xuân, Tín Dương Mao Tiêm, Tây Hồ Long Tỉnh, Quân Sơn Ngân Châm, Hoàng Sơn Mao Phong, Vũ Di Nham Trà, Kỳ Môn Hồng Trà, Đô Quân Mao Tiêm, Lục An Qua Phiến, An Khê Thiết Quan Âm.
Dựa vào nhiều tiêu chuẩn khác nhau, nhiều lần phân loại, Thập Đại Danh Trà cũng có những thay đổi và khác biệt. Có thể liệt kê một trong những xếp hạng Thập Đại Danh Trà gần nhất (2002) như sau:
Đứng đầu danh sách là Trà Long Tỉnh hay còn gọi là Trà “Giếng Rồng” được đặt theo tên một vùng trà nổi tiếng, chính là thôn Long Tỉnh, Hàng Châu, tỉnh Chiết Giang – Trung Quốc. Vùng đất này có khí hậu mát mẻ, thiên nhiên ưu đãi cho cây trà phát triển tốt, tạo ra loại trà chất lượng. Tương truyền, vào thời Mãn Thanh, Trà Long Tỉnh được vua Càn Long phong là hoàng trà, một loại trà biểu trưng cho hoàng đế.
Trà Long Tỉnh là một loại trà xanh nổi tiếng được chế biến thủ công theo phương thức truyền thống. Giống như hầu hết các loại trà xanh khác, lá trà được hái vào buổi sáng, trải qua 4 tiếng sao khô tránh quá trình lên men. Mọi công đoạn từ hái trà, sao khô và chế biến đều được chăm chút chỉn chu bằng tay tạo ra hình dạng lá trà dẹp, chắc và kích thước đều nhau, có màu xanh non cực đẹp.
Trà Long Tỉnh đậm hương, ngọt vị bùi bùi như hạt dẻ, nước trà màu vàng nhạt lại ánh xanh. Uống rồi mà dư vị mãi không tan. Đặc trưng của Long Tỉnh là mang vị trà xanh tươi mát, đậm đà, hương thơm dịu mát dễ chịu. Khi pha các búp trà thường đứng thẳng trong nước rất đẹp mắt.
Bích Loa Xuân (hay còn gọi Hách Sát Hương Nhân) được mệnh danh là đệ nhất trà xanh. Tương truyền, khi thu hoạch, lá trà gặp hơi nóng cơ thể người và đã phát ra mùi hương kỳ lạ nên được mọi người đặt cho cái tên Nhân Hương, nghĩa là mùi thơm lá trà phát ra từ cơ thể con người. Trà cũng nổi tiếng với hương vị dịu ngọt đặc trưng. Một lần Hoàng đế Khang Hy khi đi du ngoạn Thái Hồ, thưởng trà Nhân Hương cảm thấy vị trà quá tuyệt vời liền đổi tên thành “Bích Loa Xuân” để xứng với mùi vị của loại trà này.
Nước trà Bích Loa Xuân mang màu xanh ngọc, có hương thơm của trái cây và hương hoa hòa quyện. Trà được trồng làm 2 vụ xuân và đông, chỉ hái búp non và làm héo trong nhà. Bích Loa Xuân được đánh giá là loại trà có chứa nhiều chất dinh dưỡng nhất trong Thập Đại Danh Trà.
- Trà Thiết Quan Âm
Trà Thiết Quan Âm có nguồn gốc tại huyện An Khê có hơn 200 năm lịch sử. Cây trà để trồng ra loại trà này vốn dĩ khó trồng, nên cần sự chăm chút tỉ mỉ trong từng giai đoạn phát triển. Cây trà ra búp bốn mùa trong năm, mùa xuân sẽ cho sản lượng nhiều nhất và vị trà thơm đượm nhất vào mùa thu.
Trà Thiết Quan Âm là một loại cực phẩm trà ô long trong thập đại danh trà. Lá trà chất lượng thì lá sẽ hơi cong, đỉnh cọng trà trông như đầu chuồn chuồn, thân xoắn, đầu còn lại trông như chân ếch. Trên bề mặt lá còn có một lớp sương trắng mỏng, gọi là “sa lục”. Lớp này có được do trà được bọc vải trắng sau khi làm khô, trải qua nhiều lần hong khô bằng nhiệt độ thấp, cafein trong trà sẽ thăng hoa và kết tinh thành lớp trên bề mặt lá. Trà Thiết Quan Âm chứa khoảng 30 loại khoáng chất khác nhau, giúp thúc đẩy tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể, và trị bệnh mạch vành. Ngoài ra, hương thơm của loại trà này còn có tác dụng thư giãn đầu óc.
- Hoàng Sơn Mao Phong
Hoàng Sơn Mao Phong được ghép lại từ tên nơi quê hương “Mao Phong” và tên của dãy núi “Hoàng Sơn”. Đây là danh trà nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc, vì sắc, hương, vị, hình đều độc đáo. Lá trà có lông tơ lộ rõ nên được gọi là Mao Phong, nước trà thơm ngát, màu trong suốt, vị đậm đà. Trà thường được thu hoạch vào thời gian tiết Thanh Minh là ngon nhất. Trà có tác dụng thúc đẩy tuần hoàn máu, ngăn ngừa ung thư và các bệnh về tim mạch.
- Quân Sơn Ngân Châm
Trà Ngân Châm hay còn gọi Trà Vàng Quân Sơn Ngân Châm, trà được phát hiện ở đảo Quân Sơn, tỉnh Hồ Nam. Hoa trà thưởng nở vào tháng 6, cũng là thời điểm cho lá trà chất lượng nhất trong năm, thường được hái vào sáng sớm. Trà Quân Sơn Ngân Châm chia thành hai loại nhỏ là trà búp và trà tơ. Trà búp là trà mọc ở phía đông đảo Quân Sơn, thường đón ánh sáng mặt trời sớm khi sương vẫn đọng trên lá nên ít tơ hơn và cũng ngon hơn. Trà tơ là trà mọc phía tây, đón ánh sáng muộn, ban đêm lại chịu nhiều sương hơn nên búp trà nhiều tơ.
- Kỳ Môn Hồng Trà
Kỳ Môn Hồng Trà được xếp vị trí thứ 6 trong Thập đại danh trà. Loại trà nổi tiếng tại huyện Kỳ Môn, tỉnh An Huy. Kỳ Môn Hồng Trà được lên men trong quá trình hái, ủ và sấy. Các bước chế biến đều được làm thủ công chỉn chu từ khâu chọn hái từng búp trà, rồi trải qua giai đoạn héo điêu, xoa vê và bán lên men,… Kỳ Môn Hồng Trà chứa nhiều chất Flavonoid rất tốt cho sức khỏe, giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh béo phì.
- Nham trà Vũ Di
Nham Trà bắt nguồn từ vùng núi Vũ Di Sơn thuộc tỉnh Phúc Kiến. Đây là vùng đất thần thoại, tương truyền được thành lập bởi hai anh em ẩn sĩ gồm Wu và Yi. Trong thời nhà Đường, trà lấy từ đỉnh núi này vô cùng quý hiếm và chỉ hoàng đế mới được thưởng thức. Bởi lẽ, loại trà này đã chữa khỏi bệnh cho hoàng hậu và hoàng đế.
Nham trà Vũ Di Sơn gồm có 3 loại chính:
Đại Hồng Bào: Là loại trà thượng hạng nhất với hương vị nhẹ nhàng, có thể sử dụng trong cả 4 mùa. Người bị bệnh đường ruột thường được khuyên nên sử dụng loại trà này để cải thiện.
Thiết La Hán: Là loại trà xuất hiện sớm nhất trên núi Vũ Di, đã trồng cách đây 250 năm. Thiết La Hán được sử dụng để hòa tan chất béo, cải thiện hoạt động hệ tiêu hóa, loại bỏ nếp nhăn và hạn chế sâu răng. Nước trà Thiết La Hán có màu cam nhạt, lá có viền xanh ở giữa.
Bạch Kê Quan: Loại trà này sở hữu mùi thơm đặc trưng của thảo dược, khác hoàn toàn so với những loại trà còn lại. Người có sức khỏe kém dùng Bạch Kê Quan sẽ dễ dàng ra mồ hôi và làm ấm cơ thể.
Thủy Kim Quy: Là loại trà có hương vị thơm và hậu vị mạnh mẽ, vị đắng không quá rõ ràng. Nhiều người cho rằng Thủy Kim Quy có thể giúp bạn hết mệt mỏi sau một ngày dài làm việc, giảm hàm lượng chất béo và giảm cân.
- Lục An Qua Phiến
Trà Lục An Qua Phiến hay Trà Qua Phiến là loại trà xanh được trồng trên đỉnh Đại Sơn, vùng Lục An, tỉnh An Huy, xếp thứ 8 trong Thập đại danh Trà. Người nông dân chỉ chọn những búp trà tươi ngon nhất, bỏ phần mầm, gân rồi phơi khô. Nước trà Qua Phiến có màu xanh ngọc, trong trẻo, có hương rất thơm, vị nồng có chút ngọt.
- Mao Tiêm Đô Quân
Trà Mao Tiêm Đô Quân thuộc loại trà xanh, luôn nằm trong top các loại trà phổ biến nhất Trung Quốc, đặc sản của tỉnh Quý Châu. Mao Tiêm Đô Quân được tạo ra bởi những nông dân Hàn Quốc trồng chè, nên cái tên ban đầu vốn dĩ được đặt là “Xinyang Maojian”
Hình dáng trà Mao Tiêm Đô Quân mỏng nhẹ, tròn và thẳng với mùi hương nồng nàn, hương vị đậm đà, màu súp xanh. Đây chính là loại trà đạt được danh hiệu huy chương vàng với Kweichow Moutai ở Triển lãm quốc tế Panama.
Loại trà cuối cùng trong danh sách Thập đại danh trà Trung Hoa – Trà Phổ Nhĩ. Loại trà có nhiều tên gọi mà bạn nên biết như Trà Bửu Lị, trà Pu-erh và có nguồn gốc từ tỉnh Vân Nam, Trung Quốc.
Điểm mấu chốt tạo nên sự đặc biệt của dòng trà này là trải qua quá trình lên men sau khi chế biến. Trà Phổ Nhĩ được diệt men, vò và phơi nắng làm khô lá trà thay vì sấy trà như các loại trà đen bình thường. Phương pháp phơi nắng làm cho lá trà được làm khô chậm hơn, chính vì vậy mà trà lại tiếp tục lên men một phần nhỏ.
Phổ nhĩ có nhiều loại như trà phổ nhĩ chín, trà phổ nhĩ rời hay trà phổ nhĩ quýt tùy vào khâu chế biến thành phẩm. Màu nâu đỏ đậm của trà Phổ Nhĩ sóng sánh rất đẹp, mùi thơm đậm và có vị chát dịu, hậu ngọt, khi uống vào có cảm giác thông cổ.
Thập Đại Danh Trà Trung Hoa không chỉ là biểu tượng của nghệ thuật thưởng trà mà còn phản ánh sâu sắc lịch sử, văn hóa và tinh thần của người Trung Quốc. Mỗi loại trà trong danh sách này đều mang một câu chuyện riêng, từ truyền thuyết xa xưa đến những bí quyết chế biến công phu, tạo nên những hương vị tinh tế, quyến rũ lòng người. Việc thưởng trà không đơn thuần chỉ là một thói quen, mà còn là một hành trình cảm nhận vẻ đẹp thiên nhiên, sự tài hoa của con người và những giá trị truyền thống lâu đời. Thập Đại Danh Trà không chỉ đại diện cho nền trà đạo Trung Hoa mà còn là niềm tự hào của những vùng đất sản sinh ra chúng, mãi mãi trường tồn cùng thời gian.
Biên tập: Thúy Hiền