Nghệ thuật thưởng trà manh nha từ thời Xuân Thu và gắn liền với đời sống con người suốt hàng ngàn năm. Tương truyền, Thần Nông, trong quá trình nếm thử hàng trăm loại thảo dược, mỗi ngày trúng độc đến 72 lần, nhưng nhờ trà mà giải được tất cả. Đây được xem là ghi chép sớm nhất về sự phát hiện và sử dụng cây trà, đặt nền móng cho văn hóa thưởng trà và những giá trị tinh thần, sức khỏe mà trà mang lại cho đến tận ngày nay.
Cũng có truyền thuyết, vào năm 2732 trước Công nguyên, Hoàng đế Thần Nông phát hiện ra trà khi lá từ một cây dại thổi vào nồi nước sôi của ông. Ngay lập tức, ông cảm thấy thích thú với mùi hương dễ chịu của loại lá này và uống một ngụm nước đun lá đó. Truyền thuyết kể rằng Hoàng đế mô tả một cảm giác ấm áp khi ông uống thứ nước hấp dẫn, như thể chất lỏng đang thẩm thấu mọi bộ phận của cơ thể ông.
Thần Nông đặt tên cho bia là “ch’a”, chữ Hán có nghĩa là kiểm tra hoặc điều tra. Vào năm 200 trước Công nguyên, một vị Hoàng đế nhà Hán đã quy định rằng khi đề cập đến trà, một ký tự viết đặc biệt phải được sử dụng để minh họa cành gỗ, cỏ và một người đàn ông ở giữa hai loại trà. Chữ viết này, cũng được phát âm là “ch’a”, tượng trưng cho cách trà đưa loài người cân bằng với thiên nhiên trong văn hóa Trung Quốc.
Bằng chứng lịch sử và khảo cổ
Bằng chứng khảo cổ học đã được tìm thấy cho thấy rằng trà đã được giới thượng lưu sử dụng như một loại thuốc ngay từ thời nhà Hán (206 TCN – 220 CN).
Tuy nhiên, trà không đạt được sự phổ biến rộng rãi như một thức uống hàng ngày ở Trung Quốc cho đến triều đại nhà Đường (618-907 CN). Các nhà sư Phật giáo Trung Quốc là một số người đầu tiên phát triển thói quen uống trà. Hàm lượng caffein trong nó giúp họ tập trung trong suốt nhiều giờ cầu nguyện và thiền định.
Hình thành cách nấu trà vào đời Tấn
Phần lớn thông tin chúng ta có được về văn hóa trà thời sơ khai của Trung Quốc đến từ cuốn Trà Kinh, được viết vào khoảng năm 760 CN bởi Lục Vũ, một đứa trẻ mồ côi lớn lên tu luyện và uống trà trong một tu viện Phật giáo.
Vào thời của Lục Vũ, lá trà được nén thành những viên gạch trà, đôi khi được dùng làm tiền tệ. Khi đến lúc uống, trà được nghiền thành bột và dùng máy đánh trứng trộn với nước để tạo thành một loại nước giải khát sủi bọt.Mặc dù loại trà bột này không còn phổ biến ở Trung Quốc, nhưng nó đã được mang từ Trung Quốc sang Nhật Bản trong triều đại nhà Đường và tồn tại cho đến ngày nay trong trà xanh “matcha” Nhật Bản.
Học giả Lục Vũ trước khi viết bộ sách “Trà Kinh” đã viết bộ “Thuấn Phú” trong đó ghi chép đầy đủ cách trồng trọt, chăm bón, thu hái, trà cụ, cách pha, thưởng thức cũng như tác dụng của trà. Cho thấy lúc bấy giờ người ta đã chú trọng đến cách dùng nước, dụng cụ pha trà, có quy trình và kỹ thuật khi pha trà. Trà có thể điều chỉnh sự mệt mỏi về thể chất và tinh thần. Có thể thấy nghệ thuật thưởng trà về cơ bản đã được hình thành từ lúc này.
Thời Tây Hán có câu nói “Mua trà ở Vũ Dương, gánh sen ở ao Dương Thị” có thể thấy ở thời kỳ này lá trà dã trở thành một mặt hàng được mua bán, và cách uống trà ở đây là nấu trà.
Vào thời Tam Quốc, thói quen uống trà ở vùng Giang Nam lưu truyền đến phương Bắc. Khi đó các mà họ uống trà là hãm trà bằng ấm trà được nghiền thành bột rồi cho vào ấm chén sứ, đổ nước sôi vào bột trà rồi cho hành, gừng, v.v…làm như vậy có tác dụng giúp tỉnh táo, giải rượu, gần giống như cách uống trà ngày này.
Đến thời Tấn đã xuất hiện những câu thơ miêu tả lại hương thơm và mùi vị của lá trà. Lúc này, các thi nhân bắt đầu coi trọng nghệ thuật thưởng trà.
Cách pha trà hoàn chỉnh hơn vào thời Đường
Sau khi nhà Tùy thống nhất, dùng trà thờ tế trở nên thịnh hành, văn hóa uống trà ở phía Nam phát triển vượt bậc, thơ ca về trà ngày càng nhiều, nghệ thuật thưởng trà cũng được biểu diễn công khai. Trong “Phong Thị Vấn Kiến Kí” đã miêu tả học giả Lục Vũ đã biểu diễn trà nghệ như chúng ta thấy ngày nay.
Trong tập “Trà Kinh” có miêu tả toàn diện hơn về nghệ thuật thưởng thức trà, bao gồm chín mục. Các kỹ thuật và quy trình khá đầy đủ và cụ thể, ông đã đem việc pha trà trà trở thành một bộ môn nghệ thuật trong đời sống, không còn chỉ là loại nước uống giải khát nữa mà trở thành một nét văn hóa tinh thần mà người ta hướng đến.
Trà đạo Trung Hoa thịnh vượng nhất vào thời Tống, Minh, Thanh
Thời nhà Tống
Trà đã trở thành thứ thiết yếu của cuộc sống, các trà quán cũng mở ra ở nhiều nơi. “Đấu trà” trong dân gian trở nên phổ biến; trong giới văn nhân xuất hiện cá câu lạc bộ phẩm trà; Tống Thái Tổ thiết lập các cơ quan quản lý trà trong triều đình. Các học giả, văn nhân chú trọng hơn đến kỹ năng thưởng thức trà và hương thơm của nước trà.Vào cuối thời nhà Nguyên, văn hóa trà chủ yếu là thưởng thức trà loại trà lá rời và bột trà, bánh trà lúc này dùng để làm cống phẩm.
Thời nhà Minh
Quy trình pha trà chủ yếu tập trung vào việc xao lá trà, bao gồm trà xanh, trà đen, trà hoa, hồng trà và trà ô long, và thịnh hành loại búp trà rời chứ không phải bánh trà.
Thời kỳ này, trà đạo chú trọng vào đánh giá màu sắc, hương thơm của nước trà và nghệ thuật thưởng thức trà; số lượng các loại trà tăng lên, cách pha trà, kiểu dáng, họa tiết, hoa văn của bộ ấm trà cũng đa dạng và kỹ thuật pha trà cũng khác nhau.
Vào cuối thời nhà Minh, giới văn học đã có những bước đột phá mới, theo đuổi niềm yêu thích cao cấp và tao nhã, chú trọng về không gian thưởng trà “sự tinh tế và đẹp đẽ”, được thể hiện qua một số tác phẩm “Phẩm Trà Đồ” của Đường Bá Hổ hay “Huệ Sơn Trà Hội Đồ” của Văn Huệ Minh.
Nhà Thanh
Hai thời Minh và Thanh là thời kỳ hoàng kim nhất của kỹ thuật sản xuất trà Trung Hoa! Đồng thời, với sự xuất hiện của Trà Ô Long đã thúc đẩy sự phát triển của nghệ thuật trà Công Phu (Trà đạo Trung Hoa) vươn ra toàn thế giới.
Trà Công Phu có đặc sắc ở chỗ trà sẽ được pha trong những chiếc ấm nhỏ và chén nhỏ. Trong “Tùy Viên Thực Đơn – Trà” của Viên Mai có ghi chép “Chén nhỏ như hồ đào, ấm nhỏ như Thanh Yên, mỗi lần rót không quá một hai chén” (hồ đào hay còn gọi là quả óc chó, thanh yên hay còn gọi là chanh yên, thuộc chi cam chanh). Người thưởng trà cảm nhận dư vị trên đầu lưỡi để nói lên hương thơm và mùi vị trà thơm, thanh, ngọt hay nhiều tầng vị. Có thể thấy nghệ thuật thưởng trà ở thời kỳ này đã đạt đến trình độ cao.
Trà trong thời hiện tại
Chúng ta sẽ đi vào chi tiết trong chương viết về trà và thế giới, ở đây chúng ta có thể tóm lược rằng có hàng ngàn loại trà, nhưng tựu chung có thể dễ dàng phân làm ba loại: Trà xanh, trà đen và loại trung gian, cả ba loại đều chỉ khác nhau ở chặng sao tẩm. Ủ sơ thì cho loại trà xanh, ủ kỹ thì là loại trà đen, ủ vừa thì cho loại trà trung gian như loại Ô Long.
Hiện nay, Âu Mỹ chỉ dùng trà đen (Anh ngữ quen gọi là Black Tea, Hán ngữ gọi là Hồng Trà). Trái lại, Á Đông gần như chỉ dùng trà xanh (Thanh Trà) và
Ô Long.
Trà xanh điển hình danh tiếng là: Trà Long Tĩnh, “Làm trai biết đánh Tổ Tôm, uống trà Long Tĩnh ngâm nôm Thúy Kiều” (người viết còn được một bản nôm Thúy Kiều, thỉnh thoảng vẫn uống trà Long Tĩnh, nhưng hơn mười lăm năm chưa được hầu các cụ một hội Tổ Tôm). Các loại trà xanh khác như Sư Phong, Bạch Vân, Bảo Vân, Tư Duẩn, Thọ Mi (Trung Quốc) hay Thanh Trà, Thiên Vụ, Tùng Bách Thanh (Đài Loan) hiện đang có trên thị trường. Loại Ô Long quen thuộc nhất là Thiết Quan Âm, Thiết La Hán, Thủy Tiên, Tước Thiệt, Long Phụng, Long Viên Chu, Chân Long (Trung Quốc) hoặc Động Đình, Minh Đức, Thiết Quan Âm, Thủy Tiên, Ô Long, Thiên Vụ của Đài Loan đều có bán
Người Á Đông ngày nay sành trà nhất là người Nhật, người Việt, người Hoa và Triều Tiên. Người Á Đông đi khắp thế giới, đi đến đâu truyền bá trà thuật đến đó. Ngày nay, giới thượng lưu trí thức của Âu Mỹ đã bắt đầu học hỏi nghệ thuật trà. Trái lại, một số lớn tạp dân Á Đông đã mất hẳn thú vị về nghệ thuật này. Nhân dịp nói chuyện với một chủ nhân nổi tiếng về trà người Hoa, tôi được ông cho biết những khách thường xuyên của ông về các loại trà ngon nhất đại đa số lại là giới trí thức trung niên cả Á lẫn Âu Mỹ, phần lớn là các giới giáo sư đại học và các nhân vật làm việc trong các địa hạt văn hóa, phần còn lại là các vị trọng tuổi người Á Đông. Đặc biệt là giới trẻ Á Đông ngày nay nhập cảng lối uống trà gói (loại trà “Lipton”) của Mỹ.
Tại Việt Nam, có thể tìm hiểu văn hóa trà đạo Trung Hoa ở đâu?
Hali JSC chuyên cung cấp các sản phẩm trà Trung Hoa cao cấp, bao gồm các loại trà nổi tiếng như Đại Hồng Bào, Kim Tuấn Mi, Chính Sơn Tiểu Chủng và nhiều loại trà khác. Với sứ mệnh mang trà Trung Hoa đến gần hơn với người yêu trà Việt Nam, chúng tôi luôn chú trọng đến chất lượng sản phẩm và cam kết mang đến những trải nghiệm tuyệt vời cho khách hàng. Hali JSC tự hào là một trong những đơn vị uy tín trong ngành trà, giúp bạn khám phá sâu sắc hơn về trà đạo Trung Hoa. Bạn cũng có thể lựa chọn mua trà trực tuyến tại website tramtra.com để thuận tiện hơn cho việc tìm kiếm và mua sắm các loại trà chất lượng, phù hợp với sở thích của mình.
Nếu bạn cần tư vấn kỹ hơn về các sản phẩm, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua các kênh sau đây:
CÔNG TY CP ĐẦU TƯ VÀ THƯƠNG MẠI HALI
Địa chỉ: Tầng 5 Tòa Nhà Hoàng Ngọc, Lô C2C Khu Công Nghệ Thông Tin Tập Trung Cầu Giấy, P.Dịch Vọng Hậu, Q.Cầu Giấy, Hà Nội
Hotline: 1900 4609
Zalo : 084 3111 100
Email: info@halivietnam.com
Website : Halivietnam.com
Website : tramtra.com
Biên tập : Thúy Hiền